Via Vassilev: De Traditie van de Bulgaarse Martenitsa

Als ik je zeg dat het op 1 maart Baba Marta is, dan zul je me vragen wat ik bedoel. Het is niet raar, want ik ken de traditie door mijn Bulgaarse vader. Hier is het niet bekend. Ik zal het uitleggen…

Een Fijne Herinnering

In gedachten hoor ik mijn vader nog zuchten als we vroeger in het voorjaar post kregen uit Bulgarije van mijn grootouders. Dan waren de enveloppen dikker en soms kwam er ook wel eens een doosje. We werden namelijk altijd overladen met Martenitsas. De versiering die bij Baba Marte hoorde. Ik heb er nog altijd 1 hangen, die is opgestuurd  door mijn Bulgaarse Oma en Opa (in het Bulgaars Baba & Dyado). Het was vorig jaar mei dat de Martenitsa weer op de voorgrond kwam bij me, dat bleek te laat voor een blog.

An sich was deze blog al klaar, maar zaterdagmorgen bij de HeyGo-tour liet de gids een tak zien met rood/witte touwtjes. Eerlijk is heerlijk, mijn dag was gemaakt! In mijn herinnering was het namelijk later in het voorjaar en ik had het helemaal niet verwacht. Hij vertelde dat de datum 1 maart is. Hij vertelde erover en deed voor hoe je het bijbehorende armbandje maakt.

Mijn Grootouders stuurden ze vroeger in vele vormen, en dus in grote hoeveelheden, op. Gemaakt van wol, katoen of soms zijdeachtige draad. Mama hing ze echter op aan het prikbord of aan de plank voor de mokken in de keuken. Die van mij nam ik liever mee naar mijn slaapkamer, en hing die daar op.

Papa had wel uitgelegd wat het was, al wist ik sommige dingen niet meer. De gids van HeyGo friste dus mijn geheugen op en vulde aan…

Baba Marta

Op 1 maart wordt in Bulgarije Baba Marta (wat Oma Maart betekent) gevierd. Baba Marta is een mythische figuur die het einde van de winter en het begin van het voorjaar aankondigt. Baba Marta’s humeur is als het weer in maart. Hiermee wordt bedoeld dat het erg wisselend is, waar ook de maand maart om bekend staat. In Nederland hebben we het gezegde “Maart roert zijn staart.”

Als kind vond ik het sprookje van Vrouw Holle mooi en magisch. In het sprookje wordt gezegd dat wanneer de dekens uitgeklopt werden, het sneeuwde op aarde. Die herinnering kwam omhoog, want Papa had me eens verteld dat onze Vrouw Holle, Baba Marta was voor hem.

De Martenitsa

Behalve dat worden op 1 maart de Martenitsas gewisseld tussen familie, vrienden en andere bekenden die je alle goeds gunt. Je hoort het niet aan jezelf te geven. Dit staat voor dat het voorjaar in aantocht is, maar ook voor een jaar van een goede gezondheid en geluk. Het wordt vastgebonden aan de kleding of om je pols gebonden. Dit draag je tot je een ooievaar of zwaluw ziet (dat is een teken dat deze terug is van het overwinteren) of een bloeiende boom. Dan doe je hem af en knoop je het aan de tak van een boom, wat dus ook weer symbool staat voor de naderende lente.

Rood-Wit

Er bestaan verschillende betekenissen van de kleuren van de draden. Oma zei destijds dat rood staat voor de kleur van het bloed en daarmee dus een goede gezondheid. Wit zou staan voor geluk in je leven. Een andere is dat wit staat voor puur en rood voor passie. Dan de laatste die zegt dat de Martenitsa een gestileerd symbool is van Moeder Natuur en het wit staat voor de zuiverheid van de smeltende sneeuw en het rood voor de ondergaande zon, die steeds intenser wordt als de lente vordert.

Pihzo & Penda

Welke Martenitsa je vaak ziet zijn die van de 2 poppetjes, het mannetje en het vrouwtje. Hun namen zijn Pihzo voor het mannetje en Penda voor het vrouwtje. Deze heb ik dus altijd bewaard. Grappig is dat het mannetje overwegend rood is en het vrouwtje overwegend wit. Toch hoorde ik bij de tour dat juist Pihzo doorgaans wit is en Penda rood.

Nog een weetje:

De feestdag en het dragen van Martenitsi zijn een Bulgaarse traditie met betrekking tot het verwelkomen van de lente, die volgens de Bulgaarse folklore in maart begint. Ingeschreven in 2017 op de UNESCO representatieve lijst van immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid.

Kopen of Zelf Maken?

Zaterdag tijdens de HeyGo-tour liet de gids zien dat er in deze tijd vele Martenitsas op straat worden verkocht. Je hebt ze in verschillende vormen. Op YouTube kon je te kust en te keur. Zie hier links mijn eigen gemaakte Pihzo & Penda. Ik ben niet heel goed qua handwerken, maar dit is redelijk gegaan.

De gids deed tijdens de tour voor hoe je heel gemakkelijk zelf een armbandje kunt maken. Nee dat heb ik niet opgenomen. Ik heb gewoon even geoefend en hierbij mijn filmpje met de uitleg. Dat zie je hieronder.

Vandaag vier ik Baba Marta en geniet ik van de herinnering. Op een goede gezondheid en heel veel geluk!

Hieronder mijn filmpje:

Bronnen: Gids via HeyGo.com, Wikipedia en ich.unesco.org